Gepidowie to antyczni mieszkańcy kraju-krainy Specis (Spesis), niedaleko ujścia Wisły. Gepidowie to grupa plemion blisko spokrewniona z Gotami. Ich pierwotne siedziby znajdowały się na Półwyspie Skandynawskim. Około przełomu er w ślad za Gotami przemieścili się ze Skandynawii na południowe wybrzeże Bałtyku. Przez dłuższy czas zamieszkiwali, jak podaje Jordanes, w krainie Specis, prawdopodobnie zlokalizowanej na Wysoczyźnie Elbląskiej.
„
Gotowie wyszedłszy z łona wyspy Skandii ze swoim królem imieniem Berig, na w sumie trzech okrętach przybili do brzegu z tej strony Oceanu, to znaczy od Gothiskandii. Spośród trzech okrętów jeden zawijając do przystani później od dwu pozostałych, co nieraz się zdarza, miał nadać nazwę ludowi. W ich języku bowiem "leniwy" brzmi gepanta. Ze zniekształconego przezwiska powoli narodziło się przezwisko "Gepidowie". Bez wątpienia również Gepidowie pochodzą z pokolenia Gotów, lecz ponieważ, jak powiedziałem, gepanta określa coś leniwego i opieszałego, z przypadkowo rzuconego przezwiska wzięło początek miano "Gepidowie". Nie sądzę, by wprowadziło w błąd, gdyż Gepidowie w rzeczywistości są opieszali z charakteru i ociężali w ruchach ciała.
”
— Jordanes, Gethica, 94-95
Późniejsze teksty źródłowe wskazują na mieszkańców delty Wisły:
„...zaś nad brzegiem Oceanu tam, gdzie trzema ujściami wchłania on wody
rzeki Wistula, siedzą Widiwariowie, złączeni w jedno z rozmaitych
narodów”.
„Ci tedy Gepidowie tknięci zawiścią,
skoro zamieszkiwali wyspę otoczoną ramionami rzeki Wiskli, którą w ojczystej
swej mowie nazywali Gepedoios [...] Teraz (tzn. w połowie VI
wieku- przyp. red.) podobno wyspę tę posiada plemię Widiwariów, ponieważ oni
(Gepidowie) udali się na lepsze ziemie. O tych Widiwariach wiadomo, że zebrali
się z rozmaitych narodów, jak gdyby do jednego schroniska i utworzyli osobne
plemię." (wg Kozaryn).
Geografia sieci osadniczej
Epicentrum tej cywilizacji stanowiła „Geped oios”, wyspa jakich wówczas było wiele u ujścia Wisły. Istnieje wiele spekulacji na temat jej lokalizacji. Stolicy do dziś nie odkryto, zlokalizowano jedynie cmentarz gocki w Wielbarku.
„Gepidowie więc [...] dopóki przebywali w kraju Spesis, (obrali na swą siedzibę)
wyspę otoczoną mieliznami rzeki Viskli. Wyspie tej nadali w rodzinnym języku
miano Gepedoios (Gepidzkie błota). Dzisiaj ma ją rzekomo w posiadaniu szczep
widiwarski, po odejściu Gepidów do lepszych ziem. Widiwarowie zaś pochodzą z
różnorakich ludów, które gromadząc się jak gdyby w jedno schronisko utworzyły
(nowy) szczep.” (Jordanes)
Domniemane lokalizacje Gepedoios to Grudziądz czy okolice Elbląga.
zródła zdjęć http://artheburg.freehost.pl
Po migracji części Gotów nad Morze Czarne, rozszerzyli swoje posiadłości na Pomorzu. W III wieku n.e. przybyli do Dacji. Od IV wieku do połowy V wieku znajdowali się pod zwierzchnictwem Hunów. Po śmierci Attyli przenieśli się do Panonii, gdzie w bitwie nad rzeką Nedao pokonali Hunów i wywalczyli sobie miejsce do zamieszkania na wschód od rzeki Cisy. W Panonii toczyli nieustanne walki z Longobardami, zamieszkującymi na zachód od południkowego odcinka Dunaju. W 567[2] Longobardowie sprzymierzyli się z koczowniczymi Awarami przeciwko Gepidom i pokonali ich, rozbijając ich państwo. Gepidowie weszli od tej pory w skład kaganatu awarskiego, powstałego na dawnym terytorium gepidzkim, a w rok później i longobardzkim.
Władcy Gepidów
Władcy Gepidów
- Fastida (początek III wieku)
- Ardaryk (po 451/55)
- Thrasarich
- Garbaty Patryk (Gieputo)
- Thrasstila
- Thoriswinth (ok. 540)
- Kunimund (?-567)
Fastida
Fastyda (Fastida, ok. 250 r) to król Gepidów w połowie III wieku. Fastida był królem Gepidów w drugiej połowie III wieku wieku, i jest pierwszym królem Gepidów znanym literaturze. W czasie kryzysu Cesarstwa Rzymskiego (235 - 284/285), około 250 r.n.e., król gepidzki Fastida wraz z wojskiem przekroczył Wisłę i wyruszył ku południu. Zaatakował i pokonał plemiona Burgundów. Następnie spotkał Gotów nad Morzem Czarnym. Jego wojna z Wizygotami w której został pokonany, zostałaopisana w De Origine Actibusque Getarum z Jordanesa. Fastida doznał upokarzającej porażki.
Król ten znany z pism historyka oryginalnych gockiego Jordanesa. Fastida pojawił się w drugiej połowie III wieku wieku na obszarze położonym wokół Dunaju w obecnej Rumunii.
Dążąc do rozszerzenia terytorium, które uważał za wrogie, zbyt górzyste i zalesione, starał się podbić niektóre obszary Dacji, co postawiło go w konflikcie z królem Ostrogotów. Najpierw Fastida poprosił o ugodę. Odmowa Gotów doprowadziła do wojny. Fastida, w połączeniu z Hazdyngami, odłamem Wandalów, został pokonany przez Gotów i ich sojuszników.
…Ergo, ut dicebamus, Gepidarum rex Fastida quietam gentem excitans patrios fines per arma dilatavit. Nam Burgundzones pene usque ad internicionem delevit aliasque nonnullas gentes perdomuit. Gothos quoque male provocans consanguinitatis foedus prius inportuna concertatione violavit superba admodum elatione iactatus, crescenti populo dum terras coepit addere, incolas patrios reddidit rariores. 98 Is ergo missis legatis ad Ostrogotham, cuius adhuc imperio tam Ostrogothae quam Vesegothae, id est utrique eiusdem gentes populi, subiacebant, inclusum se montium quaeritans asperitate silvarumque densitate constrictum, unum poscens e duobus, ut aut bellum sibi aut locorum suorum spatia praepararet. 99 Tunc Ostrogotha rex Gothorum ut erat solidi animi, respondit legatis bellum se quidem talem horrere durumque fore et omnino scelestum armis confligere cum propinquis, loca vero non cedere. Quid multa? Gepidas in bella inruunt, contra quos, ne minor iudicaretur, movit et Ostrogotha procinctum, conveniuntque ad oppidum Galtis, iuxta quod currit fluvius Auha, ibique magna partium virtute certatum est, quippe quos in se et armorum et pugnandi similitudo commoverat; sed causa melior vivacitasque ingenii iubit Gothos. 100 Inclinata denique parte Gepidarum proelium nox diremit. Tunc relicta suorum strage Fastida rex Gepidarum properavit ad patriam, tam pudendis obprobriis humiliatus, quam fuerat elationis erectus. Redeunt victores Gothi Gepidarum discessione contenti, suaque in patria feliciter in pace versantur, usque dum eorum praevius existeret Ostrogotha…. (Jordanes De Origine Actibusque Getarum).
Jego walka z Wizygotami spowodowała klęskę jego armii i została utrwalona w kronice Getica przez Jordanesa. Był pierwszym królem Gepidów którego imię przetrwało.
opr. A. Fularz na podst. Wikipedii dla www.merkuriusz.eu
Przypisy
↑ Henryk Samsonowicz, Historia Polski do roku 1795, Warszawa 1990, s. 12
↑ Praca zbiorowa pod redakcją naukową Macieja Salamona, 2005, Wielka Historia Świata Tom 4 Kształtowanie średniowiecza, Oficyna Wydawnicza FOGRA, ss. 57, ISBN 83-85719-85-7.
Bibliografia
Andrzej Kokowski, Starożytna Polska, Wydawnictwo Trio, Warszawa 2005, ISBN 83-7436-012-7
