Ponieważ w zasadzie wszystkie istniejące źródła o arianiźmie były napisane przez jego przeciwników, natura nauki ariańskiej jest trudna do precyzyjnego zdefiniowania w czasach dzisiejszych. List Auxentiusa, biskupia ariańskiego dla Mediolanu z IV wieku n.e., dotyczący misjonarza Ulifasa, daje najjaśniejszy obraz wierzeń ariańskich. Czy pamiętamy jak się zachował ariański, wandalski władca Alaryk po 24 sierpnia 410 r. n.e.? Wówczas Goci zdobyli Rzym, podpalając znaczniejsze budynki, ale oszczędzając kościoły- sami wszak byli arianami. Ci Goci wywodzili się z terytorium obecnej wschodniej Polski- istniało tam wówczas państwo Oium. Śledząc historię ataku Wandalii na Rzym, znajdujemy opis jak Wizygoci udali się z powrotem na północ. Podczas drogi powrotnej pod koniec 410 Alaryk nieoczekiwanie zmarł. Według legendy pochowano go w korycie rzeki Busento, w pobliżu miasta Cosenza, a wraz z nim cały majątek, jaki zdobył w Italii.
Śmierć Alaryka, Litografia z 1895 roku, cc wikimedia
Gall Anonim w pieśni żałobnej na okoliczność śmierci Chrobrego: "Wszyscy ze mną czcijcie pogrzeb męża tej zacności: (...) Czy kto rodem jest z słowiańskiej, czy łacińskiej włości".
Kiedy pojawili się pierwsi chrześcijanie na ziemiach obecnej Polski?
Pierwszymi wyznawcami chrześcijaństwa byli ariańscy Goci. Według wielu dawnych polskich kronik, wyrazili oni tak głębokie zniesmaczenie smokiem znalezionym w Krakowie, zapewne po przeniesieniu stolicy z Gniezna do tego miasta (owe pierwsze "Gniezno" niekoniecznie musiało być w meijscu obecnego Gniezna, bowiem nazwa ta oznaczała zwyczajowo także siedzibę władcy). Ten brutalny postępek ze smokiem, czczonym przez Słowian pod postacią Żmija, głęboko zakorzenionym w słowiańskich mitach i legendach, rzadkim zwierzęciem któremu oddawano boską cześć, jest mitycznym początkiem chrześcijaństwa w Polsce. Holophagus, jak notują to kroniki, przez część badaczy jest utożsamiany z kultem węży, które hodowano i czczono w specjalnych częściach słowiańskich świątyń. Opisy takich świątyń znajdujemy na Litwie i w Bułgarii, gdzie kult ten występował jeszcze w czasach o kilka stuleci późniejszych. Dlaczego owego czczonego holophagusa zabito w Krakowie? Czy katolickie kroniki coś przemilczały?
Wg Al- Bekriego na ziemiach obecnej Polski istniało najpierw chrześcijaństwo wedle obrządku jakobickiego. Jakobici zamieszkiwali pierwotnie tereny patriarchatów Antiochii i Jerozolimy (dzisiejszych Syrii, Libanu i Iraku oraz południowej Turcji).W okresie późnej starożytności doktryna chrześcijańska zmagała się z: obrządkiem jakobickim, czyli monofizytyzmem (V w.) – głoszonym przez Eutychesa, opata w jednym z klasztorów w Konstantynopolu, który głosił, że istotna jest tylko jedna, boska natura Chrystusa. Człowieczeństwo Jezusa, a co za tym idzie jego działalność pośrednicząca i zbawcza, zostały zakwestionowane. Eutyches znalazł jednak poparcie u patriarchy Dioskura z Aleksandrii. Sobór chalcedoński zakończył rozwój tego ruchu w obrębie katolicyzmu, jednak do dziś jest on wyznawany przez niektóre Kościoły narodowe. Eutyches i Dioskur zostali pozbawieni urzędów. Kościół katolicki walczył też ż:
- nestorianizmem (V w.),
- pelagianizmem (IV-V w.),
- donatyzmem (IV-V w.),
Cesarz Konstantyn na Soborze nicejskim: palenie ksiąg ariańskich. Manuskrypt CLXV, Biblioteca Capitolare, Vercelli, ok. 825 rok n.e., cc wikimedia
Czy byli to arianie?
Ponieważ w zasadzie wszystkie istniejące źródła o arianiźmie były napisane przez jego przeciwników, natura nauki ariańskiej jest trudna do precyzyjnego zdefiniowania w czasach dzisiejszych. List Auxentiusa, biskupia ariańskiego dla Mediolanu z IV wieku n.e., dotyczący misjonarza Ulifasa, daje najjaśniejszy obraz wierzeń ariańskich.
Fragment pierwszego listu do Koryntian był cytowany jako tekst przykładowy:
"W rzeczy samej, mimo że może być wielu tak zwanych bogów w niebie albo na ziemi- jako że w istocie istnieje wielu bogów i wielu panów- ale dla nas jest tylko jeden Bóg (theos), Ojciec, od którego wszyscy jesteśmy rzeczami i dla którego istniejemy, i jeden Pan (kyrios) Jezus Chrystus, przez którego wszyscy jesteśmy rzeczami i przez którego istniejemy" (tłum. własne autora)
Pierwsi chrześcijanie na Rusi
Przyczyną wczesnej chrystianizacji Rusi było najpewniej korzystne położenie geograficzne (sąsiedztwo Morza Czarnego i niewielka odległość do Bliskiego Wschodu). Wpływy chrześcijańskie pojawiały się tutaj od początku chrześcijaństwa.
Już w I wieku naszej ery pojawił się w Chersonezie Taurydzkim apostoł Andrzej, znajdując wyznawców nowej wiary wśród greckich kolonistów, i tworząc pierwsze gminy religijne. Stamtąd wiara chrześcijańska rozprzestrzeniła się wzdłuż wybrzeży Morza Czarnego.
Według niepewnych informacji, podawanych przez Powieść minionych lat, apostoł Andrzej podczas jednej ze swoich licznych wypraw, trafił również do miejsca, gdzie obecnie znajduje się Kijów. Pobłogosławił górę, na której obecnie znajduje się cerkiew św. Andrzeja w Kijowie, i ustawił na niej krzyż. Drugą osobą, która krzewiła chrześcijaństwo na terenie Rusi, był papież Klemens I, który zresztą poniósł męczeńską śmierć na terenie Chersonezu.
Kolejnymi wyznawcami chrześcijaństwa (ariańskiego), żyjącymi w IV w. n.e. na północnym wybrzeżu Morza Czarnego, byli Goci, wyparci z terenów Rusi przez Hunów. Następnymi byli Cyryl i Metody w IX wieku, którzy powracając z misji zabrali szczątki Klemensa I, i zawieźli je do Rzymu.
Rys. Chrzest Kijewian, cc wikimedia, autor: Klavdiy Lebedev
Arianie walczyli z bałwochwalcami?
Nauczanie Ariusza zostało potępione przez miejscowy synod w Aleksandrii w 319 r., a następnie odrzucone, jako sprzeczne z wiarą Kościoła, przez pierwszy od czasów apostolskich powszechny, ekumeniczny sobór chrześcijaństwa, zwany Soborem nicejskim (325 r.).
Jednym z teologów współczesnych Ariuszowi, którzy najdobitniej przeciwstawiali się arianizmowi, wykazując niezgodność jego poglądów z wiarą Kościoła był Atanazy, biskup Aleksandrii (295-373). Anty-ariańska argumentacja Atanazego wynikała z obserwacji prostej wiary Kościoła, który w swej praktyce modlitewnej i liturgicznej nie tylko kierował się do Ojca przez Syna, lecz również wprost do Chrystusa. Arianie i bałwochwalcy? Z ariańskiego punktu widzenia chrześcijanie adorowali stworzenie, czyli popełniali bałwochwalstwo. Jak podawał Sozomen (400-450), arianie jeszcze za czasów Jana Chryzostoma (350-407 r.) śpiewali hymny ubliżające Trójcy Świętej[13].
Okresy przyjmowania wiary chrześcijańskiej przez władców
| Państwo |
Rok |
Władca |
| Armenia |
301 |
Tiridates III |
| Gruzja |
317 |
Mirian III |
| Goci (Polska, państwo Oium) |
IV w. |
| Aksum (Etiopia) |
ok. 330 |
Ezana |
| Cesarstwo rzymskie |
337 |
Konstantyn I Wielki |
| Frankowie |
25 grudnia 496 |
Chlodwig I |
| Irlandia |
V w. |
|
| Szkocja |
VI w. |
|
| Brytania |
VI w. |
|
| Niemcy |
VII w. |
|
| Państwo wielkomorawskie |
822 |
Mojmir I |
| Bułgaria |
25 maja 866 |
Borys I Michał |
| Czechy |
925 |
Wacław I Święty |
| Dania |
965 |
Harald Sinozęby |
| Polska (katolickie) |
14 kwietnia 966, ale też 965-967 |
Mieszko I |
| Węgry |
974 |
Gejza |
| Wielkie Księstwo Kijowskie |
988 |
Włodzimierz I |
| Islandia |
1000 |
|
| Szwecja |
1008 |
Olof Skötkonung |
| Norwegia |
1024 |
Olaf II Święty |
| Litwa |
1387-1388 |
Władysław II Jagiełło
|
Al- Bekri pisał o wyznaniach na terenie ziem obecnej Polski w czasach przedrzymskokatolickich:
''Stanowią Słowianie liczne, różniące się od siebie plemiona. W ubiegłych czasach zebrał ich razem pewien król, noszący tytuł Maha. Był on z ich plemienia zwanego Wolinan [lub: Wolinana], a to plemię jest wielce poważane wśród nich. Potem poróżnili się między sobą, tak że ustał u nich ład; a plemiona ich potworzyły oddzielne grupy, zaś nad każdym plemieniem ich zapanował król.(...). Spośród tych plemion są takie, które wyznają chrześcijaństwo wedle obrządku jakobickiego a są i takie, które nie mają żadnej księgi i nie uznają żadnego prawa religijnego będąc poganami; a ród króla z tych [się wywodzi]. Plemię o którym wspomnieliśmy, że się nazywa Sernin [Serbin?], palą siebie w ogniu gdy umiera ich wódz, i palą swoje wierzchowce. Postępowanie ich jest [w tym względzie] podobne do postępowania Hindusów [czym] oni łączą się ze wschodem a oddalają się od zachodu.''
Początki walki z "prawdziwą wiarą"
‘W „Chronografie” niejakiego Samuela, diaka z Dubkowa, rękopisie z XV wieku, lecz opartym na wcześniejszym tekście1, po przytoczeniu faktu, że Cyryl, filozof, „wynalazłszy pismo słowiańskie zapisał je u Morawian, u Lachów i innych narodów, a potem na Rusi” wzmianka podaje, ze św. Wojciech
„zniszczył prawdziwą wiarą i słowiańskie pismo odrzucił i zaprowadził pismo łacińskie, obrazy prawdziwej wiary popalił, biskupów i księży jednych pozabijał, drugich rozegnał i poszedł do Prus i tam został ubity, Wojciech, biskup łaciński”. ” (…)
Wzmianka podaje, że św. Wojciech „obrazy prawdziwej wiary” popalił. [1]
Odnośnie rewolucji antykatolickiej Gall Anonim donosi:
"(...) niewolnicy powstali na panów, wyzwoleńcy przeciw szlachetnie urodzonym, sami się do rządów wynosząc, i jednych na odwrót zatrzymali u siebie w niewoli, drugich pozabijali, a żony ich pobrali sobie w sprośny sposób i zbrodniczo rozdrapali dostojeństwa (...). Nadto jeszcze, porzucając wiarę katolicką - czego nie możemy wypowiedzieć bez płaczu i lamentu - podnieśli bunt przeciwko biskupom i kapłanom Bożym (...)"
Problem współczesnych analiz
Jeśli przejrzymy literaturę, znajdziemy dwa głosy. Jedni widzą reakcję pogańską, inni, jak Gerard Labuda Pierwsze państwo polskie wyd. KAW, 1989. Str 77-78, dowodzą, że z zachowanych przekazów wynika, że w 1038 roku, kiedy Czesi wkraczali do ogarniętej zamieszkami Polski, zastali nienaruszone świątynie w Krakowie, Gnieźnie i w innych miastach. Nic nie wskazywało na to, że doszło w Polsce do odrodzenia pogaństwa.
Powstanie heretyckie w Polsce i pogrom słowiańskich chrześcijan
Powstanie do niedawna zgodnie określane jako reakcję pogańską, już dziś nie jest jednoznacznie tak określane. Już zanim pojawiły się wątpliwości, osoby tłumaczące te teksty wyjaśniały, iż w tekstach tych wyrażnie nie mówi się o poganach, ale pisze o fałszywych chrześcijanach, odstępcach od wiary katolickiej. W źródłach bowiem nie ma odniesień do pogan. Źródła mówią o chrześcijańskiej herezji. Jeśli mówiłyby o poganach, zaznaczonoby to.
Przeanalizujmy wypowiedzi Kazimierza:
Wygrawszy zatem chlubnie tę bitwę, Kazimierz z nieliczną garstką pospieszył bez wahania, by zajść drogę wojsku Pomorzan, które przybywało na pomoc Miecławowi. Uprzednio bowiem doniesiono mu o tym i z góry wiedział, że przybywają na pomoc [jego] wrogom. Dlatego roztropnie postanowił najpierw z osobna skończyć z Mazowszanami, a potem już łatwiej stoczyć walkę z Pomorzanami. Tym razem bowiem Pomorzanie wyprowadzili do boju cztery legiony rycerzy, Kazimierzowe zaś rycerstwo nie stanowiło nawet połowy jednego [legionu]. Ale cóż? Gdy przybyli na pole bitwy, Kazimierz, jako mąż wymowny a doświadczony, w ten sposób zachęcał swych rycerzy:
Oto dzień od dawna upragniony,
Oto kres trudów i walk ziszczony!
Pogromiwszy fałszywe chrześcijany,
Już bez trwogi uderzcie na pogany!
To nie liczba stanowi o zwycięstwie,
Lecz kogo Bóg swą łaską wesprze w męstwie.
Wspomnijcie więc dawniejszą waszą cnotę
I walczcie, by nie walczyć nigdy potem!
To powiedziawszy z pomocą Bożą rozpoczął walkę i wielkie odniósł zwycięstwo. Miał też nader gorliwie i pobożnie czcić Kościół święty, a zwłaszcza mnożyć zgromadzenia mnichów i świętych dziewic, ponieważ w pacholęcym wieku oddany został przez rodziców do klasztoru, gdzie otrzymał gruntowne wykształcenie religijne." (za Gall Anonim, Kronika Polska") (I poł. XII w.)
Inne opisy w kronikach
W ruskiej Powieści minionych lat, tzw. Nestora, czytamy:
"Tegoż czasu umarł Bolesław Wielki w Lachach i był bunt w ziemi lackiej; ludzie powstawszy pozabijali biskupów i popów, i bojarów swoich, i był bunt".
To, że do dnia dzisiejszego nie przetrwało wiele wzmianek o odrębnym obrzadku, świadczyć może o gorliwości z jaką go tępiono. Do koncepcji ariańskich powrócono na nowo podczas reformacji. Arianami byli Bracia Polscy, z którymi sympatyzowali a nawet w pewnym sensie się z nimi identyfikowali m.in. Szymon Budny i Andrzej Frycz Modrzewski.
Opisy różnych obrzędów
Najprawdopodobniej niechrzescijańskich, choć nie jest to pewne. W Żywocie św. Stanisława: „Zakorzeniony ten bowiem i naganny zwyczaj wywodzi się ze starych błędów pogańskich i do dziś dnia starym obyczajem na ucztach u Polaków słyszy się pogańskie pieśni, klaskanie w dłonie i przepijanie do siebie nawzajem". Jeszcze w 1415 r. synod biskupów polskich podjął uchwałę w następującym brzmieniu: „Również nie pozwalajcie na klaskanie i śpiewy, w których wzywa się imiona bałwanów..., jak to bywa w Zielone Świątki".
opr. A. Fularz na podstawie Wikipedii i racjonalista.pl
Literatura:
Kościół prawosławny w państwie Piastów i Jagiellonów - Strona 48
books.google.pl/books?id=U7oRAQAAIAAJ
Antoni Mironowicz - 2003 - Widok krótkiego opisu
The burning of the Amalrician heretics. Circa 1210
Dociekania F. Kmietowicza na ten temat
Wiele osób sądzi że w swojej historii najsilniejszy nurt chrześcijaństwa od zawsze podlegał Rzymowi i jego biskupowi. Tymczasem wiele dowodów wskazuje na to że przez ok. 150 lat na obecnych ziemiach Polski kwitła administracja kościelna w Wiślicy i w Krakowie, której arcybiskupi kontrolowali rozległe terytoria pozostałe po misjach Cyryla i Metodego, tworząc na ziemiach Polski rodzaj konkurencyjnej do rzymskiej, rozległej jurysdykcji kościelnej.
W moje ręce wpadła ciekawa książka, dośc logicznie wywodząca okoliczności początków chrześcijaństwa (wówczas jeszcze zwanego jako obrządek cyrylo-metodiański) w Polsce.
Otóż- jak na dziesiątkach stron dowodzi autor na podstawie źródeł z epoki i analizujących ją bardziej nam współczesnych historyków, w Polsce wraz z chrztem księcia Mieszka I wprowadzony został obrządek łaciński, podczas gdy równolegle funkcjonował o co najmniej 90 lat starszy obrządek słowiański (cyrylo-metodiański), raczej wprowadzony "mieczem" na tereny obecnej Polski około 874-875 roku. Stało się to wraz z najazdem Świętopełka I na Państwo Wiślan i przyłączeniem państwa Wiślan do Rzeszy Wielkomorawskiej.
Nad górną Wisłą powstało nowe słowiańskie państwo. Wymienia ich w książce „Opis Niemiec”, kraj ich nazywa „Visleland” – Kraj Wiślan. [1] . "Jeszcze jeden dokument potwierdza fakt istnienia państwa Wiślan, jest nim „Chorografia”, czyli tak zwane anglosaskie uzupełnienie opisu świata sporządzone na podstawie relacji wikingów Othera i Wulfstana za czasów króla Alfreda Wielkiego (871-899). Tam też znajdujemy informację „na wschód od Moraw jest kraj Wisła (Wisle land)”. [1]
W „Żywocie św. Metodego”, napisanym przez jednego z uczniów tuż po roku 885, znalazł się następujący ustęp: „Pogansk knjaz, silen vel’ma, sedja v Yisle, rugasesja krstjanom i pakosti dejase. Poslav ze k nemu ręce: dobro ti sje krstiti, synu, voleju svojeju na swojej zemli, da ne plenem nudmi krscen budesi na cuzej zemli i pomjanesi mja, jeże i byst”.
W polskim tłumaczeniu wzmianka brzmi: „Potężny książę panujący we Wisłach, urągał” chrześcijanom i wyrządzał im krzywdy. Posławszy więc do niego wieść (Metody) rzecze: Dobrze byłoby, synu, abyś się dobrowolnie ochrzcił na swej ziemi, bo nie będziesz wzięty do niewoli i pod przymusem ochrzczony na cudzej ziemi. I wspomnisz mnie, co się też stało”.
Autor przeczesuje wczesne źródła w poszukiwaniu objawów kultu typowego dla tej wersji obrządku. I znajduje je. Na dowód kultu św. Gorazda, jednego z uczniów Cyryla i Metodego, natrafia na kalendarzu pochodzących z Wiślicy z II połowy XIV wieku. Święty ten nigdy nie był na liście świętych kościoła obrządku łacińskiego.
Dvornik utrzymuje iż wszystko wskazuje na to iż po 907 roku to w Małopolsce mieściło się główne centrum tego obrządku. F.Dvornik, wybitny slawista czeskiego pochodzenia i zarazem ksiądz katolicki, w książce „Byzantine Missions Among the Slavs”, wydanej w New Jersey w 1970 r. wprost pisze, Że nie ulega wątpliwości, iż podczas najazdu Madziarów na Wielkie Morawy w 907 r. arcybiskup cyrylo-metodiański schronił się w Małopolsce i z niej kierował rozległa metropolią, która obejmowała prawie wszystkie ziemie słowiańskie." [1]
Aż do 955 roku zachodnia Małopolska była odcięta od kontaktu ze światem zachodnim z uwagi wojen na południu (najazdów madzierskich). Arcybiskup Gorazd i jego następcy musieli działać samodzielnie. Analizując opisy obrzędów, pisze że prawdopodobnie już pierwsi Piastowie byli wyznawcami cyrylo-metodyzmu i jej obrządku chrześcijaństwa. "Kolejnych dowodem na obecność cyrylo-metodianizmu w Polsce był ślub Mieszka I z Dobrawą. Ślub chrześcijanki z poganinem w X w. były wielką hańbą dla chrześcijaństwa. Mieszko musiał być więc ochrzczony najpierw w obrządku słowiańskim, a następnie przejść na rzymski." [2]
Znajduje też sporo nieścisłości w annałach i pyta: "Jak to mogło się stać, że kiedy w 968 r. powstało w Poznaniu pierwsze biskupstwo polskie,o dwa lata wcześniej rezydował w Krakowie arcybiskup, mający jurysdykcją kościelną nad kilkoma biskupstwami w Polsce?" [1] Inny autor zauważa: "Znowu powołując się na chrześcijańskiego historyka, biskupa Thietmara, pierwszym biskupem Krakowa był Niemiec, Poppon. Z kolei w "Katalogu biskupów krakowskich", powstałym na początku XI w., zawarta jest informacja, że przed biskupem Popponem byli biskupi "Prohorus et Proculphus" – byli to biskupi najprawdopodobniej obrządku słowiańskiego. " [3]
"Dwa katalogi biskupów krakowskich (Nr.4 i Nr.5) podają, że od Prohora do Lamberta żuli wszyscy hierarchowie byli arcybiskupami, natomiast trzy mniejsze katalogi, że tylko biskupami.
4. Rocznik Kapituły Krakowskiej podaje pod rokiem 1027: „Ypolytus archiepiscopus obiit, Bossuta successit”, a pod rokiem 1028: „Stefanus archiepiscopus obiit”."[1]
Przypomina słowiańską wersję chrześcijństwa w opactwie w Tyńcu, przypominając zapisy kronikarzy którzy wyjaśniają okoliczności założenia opactwa "podając pod rokiem 991, że z Wągier (Słowacji) przybyła liczna grupa zakonników, którzy przynieśli z sobą „prawdziwą wiarą”.[1]
"'W „Chronografie” niejakiego Samuela, diaka z Dubkowa, rękopisie z XV wieku, lecz opartym na wcześniejszym tekście1, po przytoczeniu faktu, że Cyryl, filozof, „wynalazłszy pismo słowiańskie zapisał je u Morawian, u Lachów i innych narodów, a potem na Rusi” wzmianka podaje, ze św. Wojciech „zniszczył prawdziwą wiarą i słowiańskie pismo odrzucił i zaprowadził pismo łacińskie, obrazy prawdziwej wiary popalił, biskupów i księży jednych pozabijał, drugich rozegnał i poszedł do Prus i tam został ubity, Wojciech, biskup łaciński”. ” (...) Wzmianka podaje, że św. Wojciech „obrazy prawdziwej wiary” popalił. [1]
Wkrótce potem nastają czasy reakcji, przez autora odczytane jako walki wyznawców różnych wersji chrześcijaństwa. Przyzywa przykłady zwalczanych sekt w ówczesnej Europie (bogomilcy, albigensi) i każe traktować
Kronikarz Gall pisze: „albowiem poddani podnieśli bunt przeciw panowaniu możnych i sami siebie uczynili panującymi. Ponadto także od wiary katolickiej odchyliwszy się (de fide catholica deviantes), czego bez płaczu nie można powiedzieć, przeciw biskupom i kapłanom Boże siedziby zagarnęli, a jednych z nich, którzy byli godni, zgładzili mieczem, a innych z nich ukamienowali. Długosz opisując podobne wypadki przedstawia, że spowodowali je „in fide vacillans in religione oberans”, a więc heretycy. [1]
Autor na wielu stronach analizuje dokumenty wojen domowych z lat 1030-1038 i dostrzega, że w żadnym dokumencie nie ma wyrażenia "idolatra" czy "paganorum". Historycy zaliczyli bitwą Kazimierza Odnowiciela z Masławem do „reakcji pogańskiej”. Tymczasem Gall opisując wydarzenie nadmienia, że po zwycięstwie nad wojskami Masława Kazimierz Odnowiciel przemawiając do swoich rycerzy, powiedział: „Pokonawszy tylu fałszywych chrześcijan (superatis tot falsis christicolicos), już bezpiecznie walczyć będziecie z poganami”. Z tych słów wynika, że ani Masław, ani jego rycerze nie byli poganami, jak Prusowie, którzy nadciągnęli z pomocą, lecz widząc klęskę wielkorządcy Mazowsza, pospiesznie wycofali się do swego kraju.[1]
Autor wyszukuje ciekawe opisy reakcji pogańskiej, ukazując ją w świetle mniej znanych jej opisów z tamtych czasów. Ukazywały one "a fide katholica deviantes", którzy kościoły przejnowali, a nie burzyli, mimo że kulkt pogański nie odbywał się w świątyniach. Autor pyta, dlaczego przy rzekomym wporowadzaniu chrześcijaństwa (jak przedstawia to historiografia wierna tradycji katolickiej) nie natrafiono na żaden opór, tymczasem wybuchł on po 60 latach?
"W kronikach średniowiecznych obrządek ten otrzymał wiele ujemnych nazw. Była to „cum paganismo polluta religio” – religia skażona bałwochwalstwem”; „falsi christiani” – fałszywi chrześcijanie; „a fide catholica deviantes” – odchyleni od wiary katolickiej; „prophanatio fidei christianae” -profanacja wiary chrześcijańskiej; „intolerabilia simul barbaros sclavorum pertaesa ritus” – nie do tolerowania i prawie barbarzyński obrządek słowiański itp."[1]
Autor przedstawia jakieś nieznane, pochodzące ze źródła którego nie mogłem odnależć, opisy słowiańskiej biblioteki chrześcijańskiej w opactwie w Tyńcu, wówczas ośrodku tej formy obrządku. Aron, mnich kluniacki został powołany nowym arcybiskupem Krakowa w 1046 roku, i uznawany jest za tego który położył kres działalności słowiańskiego opactwa chrześcijańskiego.
Odkrycia archeologiczne w Wiślicy pozwalają datowac chrześcijaństwo w Polsce na okres po 879 roku. Włodzimierz Antoniewicz, profesor uniwersytetu Warszawskiego prowadząc prace poszukiwawcze w Wiślicy w roku 1954 natknął się na szczątki kościółka przedromańskiego. Co więcej, znaleziono w nim misę chrzecielną, znacznie starszą i stanowiącą wsparcie dla ściany budynku, a więc sugerowałoby to iż z braku dorosłych pogan w okolicy nie była już używana. Starsze budowle sakralne - ruiny katedry z X wieku- odkryto jeszcze w Przemyślu."Warto podkreślić także, że podobne zespoły monastyczne jak na tutejszym Wzgórzu Zamkowym ( rotunda wraz z prostokątnym budynkiem ) odkryto także w innych miastach Polski takich jak: Kraków, Giecz, Wiślica, Ostrów Lednicki , Płock" - podaje witryna donosząca o przemyskim zabytku i jego historii."W Smogorzewie na Śląsku przed I wojną światową odkryto grób biskupa. Zmarły dostojnik niełacińskiego kościoła z X wieku miał dzierżyć ikonę w dłoniach.
Za koniec niezależności tego ośrodka jurysdykcji chrześcijańskiej, konkurencyjnego wobec Rzymu i ówczesnego Konstantynopola, autor uważa zabójstwo krakowskiego biskupa Stanisława, wg niego działającego jako biskup obrządku innego niż łaciński, konkurencyjnego wobec ówczesnych struktur kościelnych w Polsce. "Kiedy Bolesław Śmiały rozkazał rycerzom w kościele na Skałce – jak podaje Długosz – aby się zucili na biskupa Stanisława, a oni się wzdrygali, wtedy krzyknął z pogardą: „Co, popa się boicie?”. Nazwa „pop” odnosiła się do księży słowiańskich, podczas gdy duchowni łacińscy byli „księżami”- twierdzi autor.
Autor dziwi się kultowi oddawanemu królowi- biskupobójcy: "Jego dzień, rzecz charakterystyczna, obchodzono 11 kwietnia, a więc w ten sam dzień, kiedy Stanisław został stracony. Czyżby śmierć biskupa miała tak duże znaczenie dla łacinników, że króla desygnowała do wyniesienia na ołtarze? [1] (...) Biskup Stanisław zginął 1079 roku, czyli w dwadzieścia lat po rozdziale Kościoła na wschodni i zachodni. Czy był on jeszcze biskupem słowiańskim, czy już prawosławnym? Tymczasem Bolesław Śmiały nie tylko nie pokutował, ale zaraz po śmierci znalazł się na liście „Venerabilis” i był czczony w zakonach cystersów i benedyktynów do XVII wieku".
Przytacza też cytaty wyjaśniające te walki w innym kontekście :
- Świętopełk I najechał na Państwo Wiślan w 874 lub 875 roku (różnice między źródłami) i przyłącył je do Rzeszy Wielkomorawskiej.
- Biskup Theotmar w roku 900 pisał w roku 900 do papieżą, że cały wschód jest nawrócony i misjonarze nie mają co robić.
Dociekania i wzianki o biskupie Sawa
Kolejnym dowodem na obecność cyrylo-metodianizmu w Polsce był ślub Mieszka I z Dobrawą. Ślub chrześcijanki z poganinem w X w. były wielką hańbą dla chrześcijaństwa. Mieszko musiał być więc ochrzczony najpierw w obrządku słowiańskim, a następnie przejść na rzymski.
Jak już wcześniej wspomniano, Konstantyn VII Porfirogeneta zanotował, że przed najazdem Madziarów Morawianie uciekali do Bułgarii i Polski. Wśród nich byli zarówno dostojnicy państwowi, jak i kościelni. Po śmierci arcybiskupa Metodego jego miejsce miał zająć Gorazd. Według I. Dujčeva Gorazd ukrywał się później w Polsce, gdzie rezydował w Wiślicy, na co przytaczał jako dowody wspomnienia odnalezione w XIV wiecznym kalendarzu.
Ponadto w legendzie macedońskiej “Uspenje Sv. Kyrilla”, spisanej w XV lub XVI wieku, jest wymieniony Sawa, uczeń braci sołuńskich, jako biskup Lachów.[^ F. Dvornik, “Les Legendes de Constantin et de Methode vues de Byzance”, 1933.]
Fragment Żywotu św. Metodego, rękopis Soboru Uspieńskiego z XII w., dotyczący "Księcia pogańskiego, bardzo silnego, siedzącego ... v-Vislě" (????????? ????? ?????? ?????? ???? ?? ?????, w najstarszych odpisach choć uważanych za "gorsze"[5] - wersja v-Vislěch/)
W takich to warunkach geopolitycznych zdarzył się fakt, opisany w Żywotach św. Metodego, który przywołał Wiślan na karty historii.
„Książę pogański, silny bardzo, siedzący na Wiśle, urągał wiele chrześcijanom i krzywdy im wyrządzał, Posławszy zaś do niego (kazał mu) powiedzieć [Metody]: „Dobrze (będzie) dla ciebie, synu, ochrzcić się z własnej woli na swojej ziemi, abyś nie był przymusem ochrzczony na ziemi cudzej; i będziesz mnie wspominał”. Tak się też stało.” (tł. T. Lehr-Spławiński)- spisane ok. 885 r.
Sawa- pierwszy biskup w Polsce?
"Jak uważają niektórzy badacze z tym obiektem można byłoby łączyć rezydencję powołanego w IX wieku biskupa misyjnego (episcopum). Podstawą to tego twierdzenia jest przeprowadzona w IX wieku przez papieża Jana IX (898-900) akcja mająca na celu przywrócenie wyższej hierarchii kościelnej na terenie Moraw oraz wynikająca z niej działalność legatów papieskich - arcybiskupa Jana oraz biskupów Daniela i Benedykta . Wówczas to, realizując polecenie papieża, wyświęcili oni arcybiskupa i trzech sufraganów. Wedle tych badaczy mieli oni powołać arcybiskupa w Starym Mieście , a biskupów w Nitrze, Krakowie i Przemyślu. Nie są niestety znane imiona tych hierarchów. Przypuszcza się , że arcybiskupem w Starym Mieście został wówczas następca Metodego - Gorazd. Natomiast jakąś przesłanką do określenia osoby biskupa mogącego rezydować wtedy w Przemyślu , jest pochodzący z XV wieku rękopis , który podaje , że jeden z uczniów Metodego - Sawa, był biskupem Lachów, a jak wiadomo najstarszą i najbardziej znaczącą pod względem administracyjno-militarnym i religijnym miejscowością na tym terenie był właśnie Przemyśl.
"Więc o co chodziło z tą datą 966 roku?
Przyjmując chrzest w obrządku łacińskim Mieszko uznał zwierzchność cesarza (złożył mu hołd i zobowiązał się do płacenia trybutu), symbolicznie oddał kraj pod papieską opiekę, ale też zobowiązał się do zniszczenia wierzeń i kultów pogańskich, oraz, pewnie najważniejsze - do zlikwidowania Kościoła Słowiańskiego. Książę został do tego zmuszony po przegranej bitwie o Wolin i ujście Odry w 964 roku, taki zawarto układ. Dla cesarza, a zwłaszcza dla germańskiego duchowieństwa, unicestwienie Kościoła Słowiańskiego było najważniejszym posunięciem w Drang nach Osten."
(http://ryuuk.salon24.pl/266905,jak-ksiaze-mieszko-wiare-pomylil)
"O tym, że Kościół Słowiański był gwarantem rozwoju rodzimej literatury (we własnym języku) widać na przykładzie Bułgarii (również miała swój kościół narodowy), która już w IX wieku posiadała wspaniale rozwiniętą literaturę, tak w głagolicy jak i cyrylicy. Z chwilą zamiany kościoła narodowego na łaciński (w zasadzie germański), gwarantowało się katastrofę kultury narodowej - sednem nowej staną się … ponure żywoty świętych. (...)
Ojciec polskiej literatury (Mikołaj Rej) dopiero w 1562 roku napisał swój Zwierzyniec (A niechaj narodowie wżdy postronni znają, iż Polacy nie gęsi, lecz swój język mają). "
"Historiografia polska, szczególnie ta pozostająca w zgodzie z taką wizją dziejów Polski, jaką promuje Kościół, chętnie przedstawia początki naszych dziejów tak, jakby przed Mieszkiem, a szczególnie przed aktem, jakiego dokonał, tj. przyjęciem chrztu, na ziemiach tych była po prostu pustynia". [ 1 ] http://www.racjonalista.pl/kk.php/s,57
Gall wspomina o tym, że Kazimierz wyprawił się przeciw "falsi christicolae"
"Henryk Paszkiewicz twierdzi, że tak właśnie było i wbrew opinii wielu badaczy uznaje pogląd o współistnieniu w Polsce dwóch obrządków. Z kolei prof. Łowmiański uznał przekaz Samuela z Dubkowa za wiarygodny, a tam napisano, że w czasach Chrobrego nie kto inny, ale św. Wojciech energicznie słowiański obrządek zwalczał! Wzmianka z pism ruskich (nie przez wszystkich badaczy uznana za wiarygodną) o złupieniu przez Wojciecha świątyni obrządku słowiańskiego mogłoby tę hipotezę potwierdzić." http://www.racjonalista.pl/kk.php/s,57
zebrał. A. Fularz
dla Merkuriusz Polski, Kategoria: Historia starożytna
na podst. Wikipedii oraz:
[1]http://prawoslawnypartyzant.wordpress.com/multimedia/ksiazki/po-polsku/frank-kmietowicz%E2%80%93%E2%80%9Ekiedy-krakow-byl-trzecim-rzymem%E2%80%9D/
[2] http://pl.wikipedia.org/wiki/Cyrylo-metodianizm
[3] http://ryuuk.salon24.pl/266905,jak-ksiaze-mieszko-wiare-pomylil
